Takiego właśnie poznawczego dysonansu doznałem, słuchając albumu „Mówili mi ludzie”. Oreada muzycznie jak najbardziej wywodzi się ze środowiska piosenki studenckiej. Potwierdza to choćby czteroletni szlak artystycznych sukcesów: Piosenkarnia, YAPA, Bazuna, Nocnik, Studencki Festiwal Piosenki w Krakowie. Słychać to również w ich utworach. Oczywiście nie ma w tym nic złego. Ale dlaczego folk? W warstwie tekstowej znajdziemy wyraźne odwołania do ludowości – świata wierzeń, legend, mentalności ukształtowanej w bliskości z naturą. Stylizacja jest zatem świadoma i głębsza. Jednak pozostaje stylizacją, trochę jak produkty z Cepelii. Do tego brzmiąca dość obco nazwa zespołu została zaczerpnięta z mitologii… greckiej i oznacza – jak wyjaśnia wokalistka Kasia Biesaga – nimfę górską (wciąż pozostajemy zatem w kręgu świadomości mieszczuchów). Skąd się bierze ten folk w popularno-marketowym wydaniu? Dawno temu muzykę tradycyjną na wsi zastąpiło disco polo. Młodzi ludzie, wyjeżdżając do szkół muzycznych i na studia do miast, nie mają okazji, by poznać autentyczną muzykę przodków i się nią zachwycić (bywa, że wstydzą się jej). U ostatnich starych mistrzów uczą się za to muzycy z miasta, widząc w tym doniosły sens i inspirację.

Słuchając płyty „Mówili mi ludzie”, poczułem zawód. Obiecano mi folk, a dostałem popową imitację. Jednocześnie wiem, że mam do czynienia z młodymi utalentowanymi ludźmi. Materiał został nagrany w dużej mierze „na setkę” (podstawowe partie zarejestrowano jednocześnie) i to, że wykonanie jest bez zarzutu, zasługuje na pochwałę. Słyszałem też Oreadę na żywo podczas festiwalu Soundedit i ten występ zrobił na mnie dobre wrażenie. Zagrali jako laureaci konkursu Soundedit Spotlight, wybrani głosami publiczności. Być może dlatego po płycie, gdy zostaje się z muzyką sam na sam, spodziewałem się czegoś więcej.

Album Oready to zbiór melodyjnych, wpadających w ucho piosenek o wyraźnie zaznaczonym rytmie. Poprawnie zagrane utwory zostały zaaranżowane różnorodnie, ale konwencjonalnie. Zwraca uwagę bogactwo instrumentarium – obok podstawowego składu (klawisze – Kacper Bienia, gitara – Mateusz Jędraszczyk, bas – Maciej Kłys i Fabian Justyna, perkusja – Kamil Kaźmierczak) są skrzypce i mandolina (Adam Marańda), flet (Biesaga) i akordeon (Bienia). W tym, co razem tworzą, brakuje mi jednak czegoś oryginalnego – w strukturze utworu, warstwie brzmieniowej, w budowaniu klimatu, emocji, słowem czegoś, co by mnie poruszyło. Jest folk w stylu „country”, jest pop z lat 70., echa po Brathankach czy irlandzkie tańce – wszystko to w rytmice i harmonii często spotykanych na festiwalach piosenki studenckiej. W tych schematach czasem pojawiają się ciekawsze miejsca: synkopy, granie ciszą, szukanie współbrzmień („Święty gaj”), czasem rockowe uderzenie, jak w utworach „Głos” i „Mgła”. Nietypowych, jak na tę płytę, rozwiązań aranżacyjnych doczekałem się w numerze „Zaorane” – jest tu bogatsza struktura, dramaturgia, emocja, coś zaczyna nieść słuchacza. Podobają mi się też momenty, w których słychać, jak się wydaje, odmienione skrzypce – grają pizzicato z fletem i pianem („Pieśń dusz przeklętych” – ciekawy aranż w bardzo dobrym, gdyby nie środkowa niepotrzebna część, utworze) lub z gitarą („Kostki lodu”), tworząc klimatyczne dwu- i trójgłosowe partie.

Płyta Oready przywołuje jeszcze jedno skojarzenie – z piosenką aktorską, gdzie podkład może być nieco konwencjonalny, bo skupiamy się na wykonaniu wokalnym. Tu jednak to wykonanie jest za mało „aktorskie”: wokalistka śpiewa czysto i poprawnie, różnicuje dynamikę, ale jej śpiew często bywa „przezroczysty”, ugrzeczniony. W tym przekazie brakuje mi indywidualnego rysu. Jest lepiej, gdy w duecie pojawia się emocjonalny męski głos („Głos”, „Zaorane”, „Pieśń dusz przeklętych”). Najbardziej przemawiają do mnie te momenty, gdy czułem, że wokalistka przeżywa to, o czym śpiewa, że odgrywa głosem swoją opowieść, jak np. we wstępie do „Świętego gaju”. Dalej, nie wiadomo dlaczego, postanowiła podawać tekst, akcentując bez potrzeby ostatnią sylabę w niemal każdym słowie, co jest sprzeczne z zasadą rządzącą językiem polskim. Efekt jest niezamierzenie infantylno-komiczny. Czasem interpretacja tekstu i nastrój utworu nie przystają do treści, jak w „Idą paduchy”.

Ten rozdźwięk między opowieścią a muzyczną formą, również sprawia, że całość jest mało przekonująca. Może dlatego teksty utworów pełniej się otwierają, gdy czytamy je z książeczki dołączonej do płyty – od nastrojowego (i chyba najlepszego) „Mówili mi ludzie”, przez poetyckie „Złudzenia”, ludowy „Głos”, po liryczną opowieść „Kapliczkowe panny”. Autorami większości są Kasia Biesaga i perkusista Kamil Kaźmierczak (tytułowy napisała Marta Ambrozik). Ich bohaterami są utopce, wiły i rusałki, wiatr nad szczytami, wilczy brat, dzieweczka, kobiety i panienki roztropne, człowieczek wątły i paduchy (czyli łotry, zbóje). Piosenki opowiadają o tęsknocie, miłości, wierności sobie, przesądach, życiowej mądrości i pogańskich korzeniach. Sięgają więc po motywy bliskie kulturze ludowej, jednak, jako się rzekło, nie zawsze udaje się wykonawcom zbudować odpowiedni dla nich, prawdziwie folkowy klimat.

Szanując aspiracje i artystyczne wybory twórców, przedstawiam tu subiektywne wrażenia po kilkukrotnym odsłuchaniu płyty. Młodzi, dobrze wykształceni muzycy świetnie radzą sobie na scenie i drzemie w nich olbrzymi potencjał. Kierunek folk też wydaje się słuszny. Mam tylko nadzieję, że pozwolą sobie muzycznie dojrzewać i, szukając własnej ścieżki, odważą się eksperymentować, przekraczać popularne schematy. Kibicuję im w tym. Jedną z dróg z pewnością jest autentyczny folk z jego etnicznością, pulsem natury, harmonią i przestrzenią wyobraźni. To dopiero może być fascynująca przygoda.

Bogdan Sobieszek