TEMAT NUMERU: OPOWIEŚĆ O ŻYCIU I ŚMIERCI

Pochowana pamięć [TEMAT NUMERU]
Michalina MAJEWSKA

Gdzie ci wielcy Żydzi? Warszawa, Kraków. Ale nie za moim płotem! – mówi Robert Kobylarczyk, pytany o to, czy kiedykolwiek wcześniej interesował się historią i kulturą żydowską. Owszem, miał dla niej podziw, ale nigdy nie kojarzył jej z rodzinnym Tuszynem. Tymczasem to właśnie stąd wywodził się choćby Jankiel Adler, słynny malarz, grafik i poeta. Żydowska społeczność w przedwojennym Tuszynie rozkwitała. Chciałoby się napisać, że po latach pozostała jedynie pamięć. Ale przecież i tego przez długi czas brakowało. Gdy pan Robert po raz pierwszy stanął na terenie dawnego cmentarza żydowskiego w Tuszynie-Lesie, zobaczył jedynie gęste zarośla. Nie było śladu po macewach…

Sfera mroku [TEMAT NUMERU]
Aleksandra TALAGA-NOWACKA

Getto jako fabryka, fabryka jako getto – czasy się zmieniają, warunki funkcjonowania niekoniecznie. Bo nie zmienia się skłonność człowieka do wykorzystywania innych ludzi, by wzbogacić się ich kosztem. W Centralnym Muzeum Włókiennictwa trwa poruszająca wystawa, która poprzez sięgnięcie do dziejów Litzmannstadt-Getto opowiada o systemowym wyzysku. 
Bo łódzkie getto było przecież wielką, prężnie działającą fabryką opartą na niewolniczej pracy. Na potrzeby Niemców produkowano tu ubrania, bieliznę, buty i wszelkie modowe akcesoria. Również te wysokiej jakości – o czym świadczy fakt, że zamówienia składały tu Triumph, Felina czy prowadzący sprzedaż wysyłkową Neckermann. Wszystko funkcjonowało bez zarzutu, na getcie dało się dobrze zarobić…

Archiwum zagłady [TEMAT NUMERU]
Bogdan SOBIESZEK

Spotykali się w soboty, omawiali bieżące wydarzenia, planowali kolejne działania – zbierali relacje, pamiętniki, zapiski, dokumenty, druki, obwieszczenia, zdjęcia. Przeprowadzali ankiety, sporządzali raporty. Chcieli zostawić świadectwo istnienia świata, który za chwilę zostanie zamordowany. Przekazać potomnym opowieść o życiu i śmierci polskich Żydów. Natchnął ich i przewodniczył pracom Emanuel Ringelblum, historyk i społecznik. Nazwali się Oneg Szabat, czyli Radość Soboty. Proces tworzenia archiwum, a przede wszystkim postacie archiwistów Marta Grzywacz przedstawiła w książce „Radość soboty. Archiwum życia i śmierci”.
– Ukazało się sporo publikacji o archiwum Ringelbluma, a jednak wiedza na ten temat  (sprawdziłam to wśród znajomych) wciąż jest niewielka – mówiła Marta Grzywacz podczas spotkania z czytelnikami w Centrum Dialogu im. Marka Edelmana w Łodzi. – Stwierdziłam więc, że opowiadanie o tym ma sens.


Poza tym

Dama pik [ROZMOWY]
Z Olgą MAROSZEK rozmawia Olaf JACKOWSKI

– Dla mnie nie jest istotne, czy śpiewam w wielogłosie jako chórzystka, czy jestem solistką operową, czy śpiewam solowo na estradzie – chcę, aby moi słuchacze przeżyli coś wyjątkowego – mówi Olga Maroszek, śpiewaczka operowa, która wykonuje tytułową partię w nowym spektaklu Teatru Wielkiego w Łodzi „Przygody Pinokia” (premiera 1 czerwca). Jest także wokalistką zespołu Polyphonics, z którym występuje w projekcie „Wodecki Welcome To” oraz podczas jubileuszowej trasy poświęconej Irenie Santor.

Teatr młodych, teatr jutra [FESTIWAL]
Maria SŁAWIŃSKA

Festiwal Szkół Teatralnych to coroczne wydarzenie prezentujące najnowsze spektakle studentów aktorstwa z całej Polski. W ciągu kilku dni publiczność miała okazję zobaczyć różnorodne interpretacje teatralne, niosące świeże spojrzenie na scenę i jej możliwości. Festiwal od lat uchodzi za drogowskaz – wskazuje kierunek, w którym zmierza młody teatr.
Na scenie oglądamy artystów stojących u progu kariery, z których wielu już wkrótce może stać się gwiazdami scen polskich. Wydarzenie to jest doskonałą okazją do obserwacji nowych trendów – czasem zaskakujących nowatorstwem, a czasem będących powrotem do tradycji. A jaka była ta edycja? Mało klasyki, dużo zabawy formą.

Spotkania ludzi i form [GALERIA KALEJDOSKOPU]
Z Julią GRYGORCZYK rozmawia Aleksandra TALAGA-NOWACKA

– Często mam problem ze znalezieniem odpowiednich słów, aby wyrazić to, co myślę i czuję – w sytuacji tworzenia ten problem dla mnie nie istnieje. Uważam też, że mając umiejętność przekładania na fizyczny byt czegoś, co tworzy się w głowie, warto dzielić się tą umiejętnością z ludźmi – mówi Julia Grygorczyk, laureatka Nagrody „Kalejdoskopu” w 42. Konkursie im. Władysława Strzemińskiego – Sztuki Piękne dla studentów Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.

DODATEK – „ŁÓDZKIE INSPIRUJE”

„Kalejdoskop” niezmiennie stara się dostrzegać ciekawe działania kulturalne w regionie. W dodatku „Łódzkie inspiruje” przyglądamy się wybranym miejscom oraz związanym z nimi inicjatywom. I zaskakują nas swoim bogactwem – tyle się dzieje. W tym numerze zabieramy czytelników do Łowicza, miasta wielu ciekawych inicjatyw kulturalnych, o bogatej tradycji.


Spis treści

16
Pisarz jest nagi.
Łukasz Barys

17
Może tylko po to.
Andrzej Poniedzielski

20
Pochowana pamięć.
Michalina Majewska

24
Sfera mroku.
Aleksandra Talaga-Nowacka

28
Archiwum zagłady.
Bogdan Sobieszek

30
Dama pik.
Rozmowa z Olgą Maroszek

34
Teatr młodych, teatr jutra.
Maria Sławińska

38
Ostatni liść.
Łukasz Maciejewski

40
Kino w stylu vintage.
Rozmowa z Olgą Chajdas

42
Powiernice z ceramiki.
Bogumił Makowski

47
Galeria Kalejdoskopu
Julia Grygorczyk

54
Komiksy godne uwagi.
Piotr Kasiński

56
Jak działa muzeum?
Maciej Cholewiński

58
Nowe drogi.
Rozmowa z Martą Zdanowską

61
Ja, Her Armeńczyk.
Mieczysław Kuźmicki

62
Zbieractwo.
Dariusz Bilski

64
Poetycki Dzień Dziecka.
Piotr Grobliński

66
Ile miejsca zajmuje puszka?
Maciej Robert

67–78
Dodatek „Łódzkie inspiruje”
– Łowicz

80
Kalendarium


Na okładce:
Claudia Fuggetti „Metamorphosis. The Jungle” – Open Program Międzynarodowego Festiwalu Fotografii w Łodzi, Art_Inkubator, 12–22 VI


„Kalejdoskop” 06/2025 do kupienia od 30 V w punktach Garmond-Press i Kolportera oraz w salonach empik w całym województwie łódzkim, a od 29 V – w recepcji Łódzkiego Domu Kultury przy ul. Dowborczyków 18 (II piętro biurowca).
A także w prenumeracie redakcyjnej.

„Kalejdoskop” 06/2025 jest dostępny także jako e-book na Virtualo.pl.