Początki Brzezin sięgają wczesnego średniowiecza. Pierwsza potwierdzona
wzmianka dotycząca tej miejscowości pochodzi z 1139 r. i dotyczy
istniejącej tu parafii.
Początki Brzezin sięgają wczesnego średniowiecza. Pierwsza
potwierdzona wzmianka dotycząca tej miejscowości pochodzi z 1139 r.
i dotyczy istniejącej tu parafii. W XIII i XIV stuleciu Brzeziny
były już siedzibą kasztelanii i znaczącym ośrodkiem handlu.
Szczególnie korzystne było położenie przy ważnych traktach
handlowych łączących Wielkopolskę i Pomorze z Mazowszem, Podlasiem
i Rusią oraz Litwę z Małopolską. Brzeziny otrzymały prawa miejskie
przed 1329 r., a w XV stuleciu stały się własnością rodziny
Lasockich i pozostawały w ich rękach przez 330 lat. Niezwykły
rozkwit miasta nastąpił w XVI w. – liczyło 2,5 tys. mieszkańców i
było jednym z największych ośrodków sukienniczych w Polsce z ponad
300 warsztatami. Tutejsza szkoła miejska słynęła z wysokiego
poziomu, jej uczniem był m.in. Maciej Stryjkowski, znany historyk,
poeta i kronikarz. Urodzili się tu: wybitny pisarz ariański i
ideolog reformacji Grzegorz Paweł z Brzezin (1525-91) oraz Adam
Burski (1560-1611) – filozof i rektor Akademii Zamojskiej. Z
miasteczkiem 20 lat swojego życia związał również Andrzej Frycz
Modrzewski (1503-72), autor słynnego traktatu „O naprawie
Rzeczypospolitej...”. W XVI stuleciu nadano Brzezinom nazwę Parva
Cracovia – Mały Kraków.Niestety, po wojnie ze Szwedami miasto utraciło znaczenie, a
podźwignęło się dopiero w XIX w. jako duży ośrodek produkcji
odzieżowej zdominowanej przez rodziny żydowskie. Znaczną część
wyrobów eksportowano na rynki rosyjskie i amerykańskie. Jesienią
1914 r. w okolicach miała miejsce wielka bitwa, w wyniku której
armia rosyjska została zmuszona do wycofania się na linię Bzury,
Rawki i Pilicy. Brzeziny, podobnie jak i okoliczne wioski, zostały
wówczas zniszczone i znacznie wyludnione. Będąc w Brzezinach,
należy w pierwszej kolejności odwiedzić mieszczące się w
neogotyckim budynku dawnej poczty Muzeum Regionalne, z największym
w Polsce zbiorem żelazek do prasowania. Ta wizyta pozwoli zrozumieć
fenomen dawnego miasta i ułożyć plan jego zwiedzania. Mamy do
wyboru:
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – gotycka, murowana
świątynia parafialna, ufundowana w 1321 r., później wielokrotnie
przebudowywana, z renesansową kaplicą Lasockich (1534), w której
znajduje się późnorenesansowy ołtarz. Badania archeologiczne
potwierdziły istnienie murowanych lochów w sąsiedztwie kościoła
Podwyższenia Krzyża. Po remoncie mogą one stać się dużą atrakcją
turystyczną.
Murowany, barokowy kościół ss. Bernardynek pw. Ducha Świętego
– ufundowany w 1737 r. przez Józefa Lasockiego. Świątynia ma
późnobarokowy wystrój wnętrza. W ołtarzu znajduje się cenny
wizerunek z XVII stulecia, przedstawiający Matkę Boską. Zespół
klasztoru Reformatów – ufundowany w 1627 r. przez Adama i Teofila
Lasockich, składa się z kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu
wzniesionego w 1754 r. i klasztoru z początku XVIII stulecia.
Drewniany kościół pw. św. Anny – wzniesiony w 1719 r. – ma w
ołtarzu głównym cenny obraz Świętej Trójcy z XVII wieku, a także
obrazy św. Walentego i św. Barbary oraz rzeźby: nieznanej świętej z
pierwszej połowy XVII wieku i Anioła z chustą św. Weroniki.
