Przyznam, że czuję się wobec tej publikacji całkowicie bezsilny. Ponieważ zbiór trzydziestu jeden prozatorskich drobiazgów okraszony został jednak pięcioma bardzo zgrabnymi warsztatowo wierszami autora, powinienem się może poczuć jak w domu, szukając w tych lirykach (z przyzwyczajenia zapewne lub w przypływie rozpaczy) klucza do owych felietonów, jakiegoś do nich komentarza. Ale w domu nie jestem. Raczej w salonie, w kosmetycznym salonie, gdzie się plotkuje, wymienia niezobowiązujące uwagi, a jeśli rozmawia się serio, to nie o sensie i celu życia, ale o najrozmaitszych zabiegach, oczyszczaniu organizmu, skomplikowanych kwestiach metabolizmu, zdrowej diecie, doborze, rodzajach i działaniu kosmetyków, masażach, fryzurach – zatem o kwestiach podejmowanych z dużą swadą i zaskakującą znajomością rzeczy przez Groblińskiego (jak on uroczo udaje, że nie rozumie i nie wie, o czym mowa!). Już widzę tę sterylnie i z gustem urządzoną przestrzeń nowoczesnego gabinetu, już słyszę te przyciszone głosy. Jeden z nich, ten żartobliwy, nieco najpierw onieśmielony i zagubiony (na co wskazuje wstęp do felietonowego cyklu), to głos Groblińskiego. Źle to wymyśliłem? No to inaczej: poczekalnia – a w niej, do poczytania, owe zgrabne prozatorskie drobiazgi. Tak, to chyba najlepsza rama. Sam przypominam sobie te minuty czekania u fryzjera czy dentysty, zabijane lekturą lekkich, niezobowiązujących, na pewno nie zapadających na dłużej w pamięć krótkich artykułów, wszystko jedno czy z prasy motoryzacyjnej, czy kobiecej, bo ich poetyka jest w gruncie rzeczy przecież podobna. Żarliwie i z zaangażowaniem, ale tak, by, broń Boże!, nie znudzić odbiorcy-laika, pisze się o tym, co ludzie chcą czytać. Grobliński jest jednak aż nazbyt świadomy tej prawidłowości, nazbyt ambitny, by jej ulec, mimo że czytany bywa chyba właśnie w takich okolicznościach. Stara się więc przekroczyć narzucone ramy i ograniczenia, zaznaczyć wyraziście swoje – odrębne – miejsce w tym nieswoim, kosmetycznym świecie. Jego narrator przyjmuje postawę wątpiącego, zdystansowanego ironisty, który z wewnątrz „salonowego” świata kpi z tego salonu właśnie. Jak błazen, jak trefniś, któremu przecież to wolno robić. W ten sposób powstały świetne, naprawdę zabawne, lekkie i żartobliwe teksty, raz obyczajowe obrazki i spostrzeżenia, to znów niby-traktaciki. Czasem, owszem, satyryczny zmysł autora zawodzi i wkraczamy w sferę żartów nieco grubych, niemal żołnierskich (jak choćby o martwym kocie w lampie czy o skojarzeniach, jakie budzi brązowy lakier do paznokci), ale na szczęście rzadko, na szczęście trzyma fason i rozumie reguły gry. Jaka jest zatem przyjęta przez autora strategia? Może nie powinienem tego pisać, bo redaktor kosmetologicznego czasopisma przeczyta? Ale cóż, zaryzykujmy: Grobliński starannie i umiejętnie zbiera wypowiadane w takich „salonowych” miejscach i okolicznościach wzniosłe banały, tak zwane „prawdy życiowe”, wychwytuje wprawnym uchem specyfikę żargonu kosmetologicznego, by odnaleźć w nich – i obnażyć, ale nie kompromitując – ich realny kształt i cel. Jaki? Proste: to wszystko gra, zabawa, a nie chodzi przecież o nic innego jak o pieniądze, o zarobek (niemal jedna trzecia felietonów obraca się dyskretnie wokół tej właśnie kwestii). Tylko czy pieniądze to coś złego? Skądże! Piękne (i próżne) kobiety miło spędzają czas – i za to płacą. Tyle. Te felietony również temu – miłemu spędzeniu czasu – mają w istocie służyć. Nie wierzę autorowi, że sięga na przykład po rozmaite konteksty i aluzje kulturowe (Prus, Grochowiak, Böll, Forman), by stworzyć jakiś ważny kontekst dla swojej wypowiedzi. To raczej ładne ozdoby, dobre chwyty. W salonie, nawet będąc nieznośnym prowokatorem, trzeba przyjąć przewidzianą rolę i zbytnio nie szarżować.

 

Wiem, że powinienem zilustrować tę recenzję możliwie licznymi cytatami, skoro to proza rzeczywiście, jako się rzekło, smakowita i zabawna. Nie mam jednak odwagi po przeczytaniu noty na stronie redakcyjnej, noty zaskakującej zaiste, ale jakże groźnej: „Żaden fragment niniejszej książki nie może być publikowany ani reprodukowany w jakiejkolwiek formie bez pisemnej zgody wydawcy”. Zatem – proszę mi wybaczyć. A skoro jest karnawał – może warto wybrać się na dobrą kolację? Albo na bal? Ale przedtem koniecznie do salonu kosmetycznego!