Kobro, Peiper, Strzemiński, Witkiewicz – to tylko kilka nazwisk, które kojarzą się z okresem międzywojennej awangardy. Odrzucili oni powszechnie przyjęte wzorce i zaczęli rozwijać kulturę według własnego uznania, dając podwaliny pod nowatorską twórczość.

 

Szeroko pojęta awangarda pojawiła się w sztuce, malarstwie, literaturze i muzyce na początku XX wieku, a z czasem, wraz z rozwojem kinematografii, również w filmie. W kulturze naszego kraju źródła awangardy związane są przede wszystkim z epoką Młodej Polski, w której twórcy kategorycznie odeszli od pozytywistycznych wzorców. Do tego grona możemy zaliczyć m.in.: Jana Kasprowicza, Jacka Malczewskiego, Józefa Pankiewicza, Władysława Stanisława Reymonta, Ludomira Różyckiego, Stanisława Wyspiańskiego, Gabrielę Zapolską czy Stefana Żeromskiego.

 

W 2017 roku mija sto lat od pierwszej znaczącej manifestacji awangardy w Polsce – 4 listopada 1917 roku otwarto w Krakowie pierwszą wystawę ekspresjonistów. Preludium do obchodów tej rocznicy w Łodzi miało miejsce 25 listopada 2016 roku w Muzeum Sztuki ms1 podczas otwarcia wystawy pt. „Muzeum Rytmu”. Na wernisaż przybył sekretarz generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO prof. Sławomir Ratajski. – Zawsze z wielką radością przyjeżdżam do Łodzi, bo to jest miasto sztuki i kultury. Łódź jest symbolem awangardy. To wizytówka Polski, wizytówka naszej kultury – w taki sposób skomentował swoją wizytę w mieście, które wraz z Warszawą i Krakowem, wyszło z inicjatywą organizacji Roku Awangardy – pomysłodawcą był Jarosław Suchan, dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi. Profesor Ratajski wymienił powody, dla których obchody zostały objęte auspicjami komitetu: – Wolność wypowiedzi artystycznej i różnorodność kulturowa jest tym, co powinno się chronić i promować. Podkreślał też, że kluczowym celem w 2017 roku jest podniesienie świadomości społecznej dotyczącej awangardy i jej osiągnięć, a także skłonienie ludzi do refleksji. Awangarda jest wizytówką Polski jako prężnego, nowoczesnego państwa, które ma jeszcze wiele do powiedzenia, które chce uczestniczyć w rozwoju kultury europejskiej i światowej – powiedział Ratajski.

 

Właściwe obchody stulecia awangardy w Polsce rozpoczęło się jednak 1 stycznia 2017 roku. Nieoficjalna inauguracja odbyła się 3 stycznia w łódzkim Lokalu. Marcin „Zorak” Szymański pokazał swój najnowszy teledysk do spektaklu „Ziemia obiecana” w reżyserii Remigiusza Brzyka, po czym zaprezentował próbkę swoich muzycznych umiejętności, w czym wspomagała go aktorka Kamila Salwerowicz. Beatbox rapera można określić mianem awangardowej twórczości XXI wieku. W tym samym czasie studenci Akademii Sztuk Pięknych im. Władysława Strzemińskiego w Łodzi kończyli skromną aranżację wnętrza restauracji w stylu awangardowym. Całość trwała około 30 minut i miała wymiar symboliczny. W następnych miesiącach w Lokalu będą odbywać się podobne imprezy promujące nowoczesnych artystów.

 

Oczywiście również inne łódzkie instytucje będą obchodzić stulecie awangardy. Szczególnie zaangażowało się w nie Muzeum Sztuki, które zaproponuje odwiedzającym takie wystawy, jak: „Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta”, „Naturokultura. Awangarda i środowisko” czy „Organizatorzy życia. De Stijl i projektowanie awangardowe w Polsce”. Akademia Muzyczna zaplanowała m.in.: „Nową generację awangardy muzycznej”, czy „Echa Guerniki. Teatr Nowy zorganizuje otwarty konkurs na scenariusz sztuki awangardowej.

 

Czy jest jakiś dostrzegalny pomost między dawną a współczesną awangardą? Stanisław Wyspiański, choć zmarł w roku 1907, jest protoplastą modernistycznego nurtu w Polsce. Jego praprawnuk Wojciech „Sokół” Sosnowski tworzy muzykę w dzisiejszych czasach. Urodzony w 1977 roku muzyk zajmuje się rapem, który w naszym kraju upowszechniony został w latach 90. XX wieku. Artysta bardzo rozwinął ten „awangardowy” gatunek muzyczny, koncentrując się przede wszystkich na realizowaniu „świadomego hip-hopu”, skupiającego się na problematyce społecznej i niosącego przesłania dla słuchaczy.

 

Tekst i zdjęcia