Monika Nowakowska

Leszek Rózga, który w marcu kończy 90 lat, od ponad pół wieku w rysunkach, grafikach i obrazach analizuje otaczającą go rzeczywistość – kiedyś z wielkim zaangażowaniem, dziś z dystansem i autoironią.

Wielka osobowość i wielki temperament. Erudyta i poliglota. Miłośnik literatury pięknej i dziedzictwa kulturowego starożytnej Grecji. Humanista zadumany nad losem człowieka, ale i dostrzegający powaby ludzkiego ciała, piękno przyrody, urodę rzeczy… Artysta urodził się w Zgierzu, od ponad 30 lat mieszka jednak w Łodzi. Tutaj zetknął się z Karolem Hillerem, który zainteresował się pracami nastoletniego wówczas Leszka (radził mu mniej fantazjować i więcej rysować z natury), tu, odwiedzając Miejskie Muzeum Historii i Sztuki poznał sztukę nowoczesną, w tym obrazy Jankiela Adlera – kontakt z nimi wspomina do dziś jako „doświadczenie niezwykłe”. W Łodzi, już jako student PWSSP, zetknął się z kolejnymi wybitnymi nazwiskami: Wegnerem i Strzemińskim. Tego ostatniego wspomina jako nieprzeciętną osobowość, która jednak nie zdążyła wywrzeć na niego znaczącego wpływu. Studia skończył bowiem na Wydziale Grafiki Propagandowej w PWSSP w Katowicach – filii krakowskiej ASP. Po obronie dyplomu wrócił do Łodzi i włączył się w lokalne życie artystyczne. 

W latach 50 ub. wieku zaczął realizować cykle obrazów, a następnie grafik, inspirowane architekturą Zgierza i łódzkich Bałut – obnażające powojenną biedę, opustoszenie i bezlitosny upływ czasu; motyw przemijania będzie obecny w całej sztuce Rózgi. Te ekspresyjnie zakreskowane, najczęściej monochromatyczne monotypie i akwaforty o przeładowanych kompozycjach zawierają elementy turpizmu. Tytuły prac Rózgi są poetyckie i wieloznaczne: „Obsesje”, „Przeznaczenie”, „Tęsknoty”, „Samotna dzielnica”… Dzieła od początku dobrze się sprzedają, co pozwala artyście utrzymywać się ze sztuki. Rózga jako 32-latek uważany był za jednego z najwybitniejszych polskich grafików! Ten sukces nie przewrócił mu jednak w głowie, tylko dopingował do intensywnej pracy nad formą i nad treścią. W latach 60. ta pierwsza uległa pewnemu uspokojeniu, w pracach widać dążenie do syntezy, treściowo zmierzają natomiast w stronę metafory, pojawia się w nich niejednoznaczna symbolika wywiedziona z literatury, historii, religii. W tym samym czasie Rózga zaczął podróżować po Europie – co owocowało kolejnymi cyklami graficznymi. Zamiast aparatu fotograficznego artyście towarzyszy ołówek i kartki papieru, za pomocą których „na gorąco” notuje przemyślenia, spostrzeżenia, często wzbogacane o konotacje literackie – np. Hiszpanię portretował w kontekście powieści Cervantesa, a wybrzeże Morza Egejskiego widział przez pryzmat twórczości Homera. Z równą pasją w suchorytach i akwarelach rysuje też polski pejzaż. Natura jest dla niego pretekstem do snucia „historyjek z morałem”, jak sam określa swoją twórczość, i do zabawy formą, w ostatnich latach doprowadzoną do perfekcji. 

Artystę fascynuje ciągłość, cykliczność świata przyrody, ale jego pejzaże nie są realistycznymi widokami natury. Leszek Rózga zawsze filtruje bowiem krajobraz przez swoją wiedzę i wyobraźnię, poszukując w naturze uniwersalnej prawdy o człowieku. Dlatego w jego pracach możemy przeglądać się jak w lustrze, odnajdując w nich własne emocje, niepokoje, obsesje – być może dlatego te grafiki są tak chętnie kolekcjonowane i wystawiane. 

Najbliższą okazją do spotkania z wciąż intrygującą twórczością profesora będzie jego indywidualna ekspozycja w galerii Re:Medium przy ul. Piotrkowskiej 113, otwarta kilkanaście dni przed 90. urodzinami artysty, przypadającymi 19 marca. 

– Co roku staram się realizować po dwa cykle graficzne, obecnie pracuję nad suchorytami, które podrysowuję i podmalowuję farbami wodnymi lub kredkami. Nie wykonuję już grafik technikami trawionymi, czyli akwafort i akwatint – nie pozwala mi na to wzrok i ręce, choć z dumą podkreślam, że codziennie wchodzę o własnych siłach na czwarte piętro pracowni – opowiada jak zawsze eksplodujący energią Leszek Rózga. – Nic nie planuję, tworzę pod wpływem impulsów i wspomnień, zwłaszcza z podróży, choć ostatnią odbyłem w 2011 roku do Berlina, a kolejnych nie przewiduję. Tematycznie wciąż penetruję otaczającą mnie rzeczywistość, opowiadam o swoich relacjach ze światem: kulturą, historią, polityką, na przykład w cyklach „Dzieciństwo” i „Fin de siecle” z 2012 roku. Podobno na temat mojego życia i sztuki powstaje doktorat na Uniwersytecie Lubelskim – może zdążę go przeczytać?

Profesora cieszy każdy kolejny dzień, choć ostatnio szczerze zmartwiła go wiadomość o odejściu Niny Andrycz, wielbicielki jego twórczości. O fascynacji wybitnej aktorki jego pracami dowiedział się od samego Józefa Cyrankiewicza na jednym z wernisaży – ówczesny premier przyszedł na własne oczy zobaczyć, kim i czym zachwycała się jego małżonka.